Değerli kardeşimiz,

Varlıkların mevcudiyeti felsefeciler arasında farklı değerlendirmelerle ele alınır. Buna siz düşünme boyutu da diyebilirsiniz. Burada genelde iki-üç boyutlu düşünme esastır. Bunlar, zaman, mekân ve derinlik gibi kavramlardır.

Mesela, zaman esas alındığında varlıkların mevcudiyetini ifade etmek için, geçmiş, gelecek ve şimdiki durumları nazara verilir. Buna göre zaman teorileri gündeme girer.

Mesela, bazı felsefeciler eşyanın varlığında sadece şimdiki zamanda var olanları kabul ediyorlar. Buna şimdicilik deniyor.

Şimdicilik görüşüne göre, yalnızca şimdiki zaman ve şimdiki zamandaki olay ve objeler vardır. Diğer bir ifadeyle eğer var olan şeylerin bir listesi verilecekse, bu görüşe göre listede yalnızca şimdi var olan objelere yer verilecek, şimdide olmayan hiçbir şey bu listede yer almayacaktır. Mesela, atalarınız ya da gelecekte olması muhtemel herhangi bir olay ya da obje var kabul edilmeyecektir.

İşte bu ve benzeri görüşler zamanın A ve B teorileri olarak ifade edilmektedir. 

Zamanın A-teorisine göre geçmiş ve şimdideki anlar ve olaylar gerçektir. Gelecek olaylar ve hadiseler yok olarak ele alınır. (Zimmerman, 2005: 402)

Zamanın B-teorisine göre şimdi ve bundan kaynaklanan reel bir zaman akışı mevcut değildir. Buna Ezeli Zaman Teorisi de denmektedir.

Ezeli zaman teorisinin en temel özelliği, geçmiş ve gelecek anlar ile o anlardaki objeleri, şimdiki zaman ve ondaki objelerle aynı şekilde var ve gerçek kabul etmesidir. Geçmiş, şimdi ve gelecek durum ve objeler bir ve aynı seviyede gerçektir. Bu görüş zamandaki durum ve objelerin var oluşlarını farklı mekânlarda aynı anda var olan objelerin durumlarına benzeterek ele alır. (Smith, 2011: 232)

Zamanın B-teorisinin bir alt versiyonu da hareket eden ışık teorisidir.

Bu görüşte geçmiş, şimdi ve gelecek zamanların ve objelerin tümü aynı ontolojik statüde var olarak kabul edilir. Şimdi, ayrı nesnel bir gerçekliğe sahip olmakla beraber, zamanın geçmiş bir anından gelecek bir anına doğru hareket eder. (Skow, 2009:666)

Zamanın A-teorisi, geçmişteki zaman, mekân ve derinliği esas alan üç boyutlu düşünmeye, Zamanın B-teorisi de günümüzdeki; zaman, mekân, derinlik, hız gibi çok boyutlu düşünmeye dayanmaktadır.

Aynştayn’ın fizik kanunlarının genelde atom üstü âlem için geçerli olduğu, atom altı âlemde ise kuantum mekâniğinin hâkim olduğu anlaşıldı. Atom altı âlem olarak adlandırılan elektron, proton, nötron, pion, miyon ve kuarkların hareketlerini Aynştayn’ın fizik kanunlarıyla anlamak mümkün değildir.

Mesela, karşı duvara açtığınız iki deliği tek elektron gönderiyorsunuz, bir anda iki delikten de geçiyor. Atom altı âlemde zaman ve mekân boyutu kalkıyor. Çünkü atom altı Âlemde hız sebebiyle madde enerjiye, enerji de tamamen nuraniyete dönüşüyor. Bir anda çok yerde bulunma gibi hususiyet kazanıyor. Mesela, elimizdeki kalemin ışık hızıyla hareket ettiğini farz ettiğimiz zaman enerjide dönüşür. Aynı kalemi hayal hızıyla hareket ettirsek, tamamen nuraniyet kazanır zaman ve mekân sınırlaması olmadan pek çok yerde bulunabilir.

Mesela, Güneş’ten buraya ışık 8,5 dakikada geliyor. Bilindiği gibi ışığın hızı saniyede üç yüz bin km’dir. Ama biz hayalen bir anda Güneş’e gidip gelebiliyoruz.

Bediüzzaman Hazretleri bunu şöyle dile getiriyor:

“Evliyanın bir nevi garibi olan abdalların bir vakitte çok yerlerde görünmesi ve avamın rüyada, bazen bir dakikada bir sene kadar işler görmesi ve müşahede etmesi ve herkesin kalp, ruh, hayal cihetiyle bir anda pek çok yerlerle temas edip alakadarane bulunması…”

“Cennette, cisimleri ruh kuvvetinde ve hiffetinde ve hayal süratinde olan ehl-i cennet, bir vakitte yüz bin yerlerde bulunup yüz bin hurilerle sohbet ederek yüz bin tarzda zevk almak, o ebedî cennete, o nihayetsiz rahmete layıktır ve Muhbir-i Sadıkın (a.s.m.) haber verdiği gibi hak ve hakikattir.” (Nursi, Sözle, s. 562)

Sonuç

Dünyada da manen terakki eden kişilerde beden de hayal süratinde ve ruh hafifliğinde olduğundan, bir yerden bir başak yere gitmede zaman ve mekân ortadan kalkar. Hayal süratinde hareket eder ve bir anda pek çok yerde bulunabilir. Atom altı âlemde hızdan dolayı zaman ve mekân mevhumu ortadan kalkıyor. Maddi olan varlıklar tamamen nuraniyet kazanıyor.

Geçmiş ve gelecek zaman dilimi maddi âlemde geçerlidir. Ehl-i sünnetin görüşü de bu yöndedir.

Kaynaklar:

– Nursi, B. S. 2016. Sözler. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Üçüncü baskı Ankara, 2016.
– Skow, B. (2009). Relativity and Moving Spotlight. The Journal of Philosophy, 106, 666-678.
– Smith, N. J. J. (2011). Inconsistency in the A Theory. Philosophical Studies, 156, 231- 247.
– Zimmerman, D. W. (2005). The A-Theory of Time, The B-Theory of Time and Taking Tense Seriously. Dialectica, 59, 401-457.

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet