Değerli kardeşimiz,

Öncelikle ifade edelim ki, Allah’ın rahmetinden ümit kesmek büyük günah olmakla beraber, her günahın tövbesi olduğu gibi, ümitsizliğin tövbesi de vardır,

Allah, kâfir olarak vefat edenler hariç, mümin olarak vefat eden herkesi affedebileceği gibi, ümitsizlik günahıyla vefat eden mümin kulunu da affedebilir. Nitekim;

 “Allah, kendisine ortak koşulmasını elbette bağışlamaz. Ondan başka günahları dilediği kimse için bağışlar.” (Nisa, 4/116) 

mealindeki ayette, mümin olarak vefat edenlerin bütün günahlarının affedilebileceği açıkça beyan edilmiştir.

Arapça lisanında kelimelerin çok geniş kapsamlı, değişik vecihlere ihtimali olduğundan lügat ehli, tefsirci ve fıkıh alimleri tarafından çok farklı manalar verilebilmiştir.

Ayrıca bir kelimenin kullanıldığı yere, olaya ve konuma göre de farklı anlamı olabilir.

Yeis kelimesi masdardır, arzu ve emellerinden geri kalmak, Allah’ın rahmetinden ümit kesmek manasına gelir. (Tacu’l-Arus, el-Veciz, Yeise maddesi)

Ayrıca, yeis, yaşlı kadının aybaşından kesildiği zaman dilimidir. (el-Veciz, Yeis konusu). Diğer taraftan,

“Eğer gelmesi sebebiyle dağların yürütüldüğü veya yerin parçalandığı yahut ölülerin konuşturulduğu bir Kur’an olsaydı (yine inanmazlardı). Fakat bütün işler Allah’a aittir. Müminler bilmezler mi ki, Allah dileseydi bütün insanları hidayete erdirirdi? Allah’ın vaadi gelinceye kadar inkâr edenler yaptıklarından dolayı ya hep felâketle yüz yüze olacaklar veya felâket onların yurtlarını çepeçevre kuşatacak. Allah, vaadinden asla dönmez.”(Rad, 13/31)

mealindeki ayette YEİS kavramı ilim manasında kullanılmıştır. (Zemahşeri, ilgili yer).

Veda haccı esnasında inen bir ayetin (bk. Mâide 5/3)“Bugün inkârcılar sizin dininizden ümitlerini kestiler” yeisle ilgili kısmınsa ise, “İnkârcılar sizin İslâm’dan vazgeçerek yeniden putperestliğe dönmenizden ümitlerini kestiler” şeklinde açıklanmıştır. (Taberî, Zemahşerî, ilgili ayetin tefsiri)

Yusuf suresinde (bk. 12/110), peygamberlerin kavimlerini dine davetten bir sonuç alamamaları karşısında ümitsizliğe kapıldıkları ve yalanlandıklarını düşündükleri bir sırada kendilerine Allah’ın yardımının geldiği bildirilir.

Hz. Yakub, Hz. Yusuf’u ve kardeşini bulup getirmeleri için oğullarını Mısır’a gönderirken onlara şöyle demiştir:

“Allah’ın lütuf ve merhametinden ümidinizi kesmeyin, çünkü Allah’ın rahmetinden ancak kâfirler ümit keser.” (Yûsuf 12/87)

Muhyiddin İbnü’l-Arabî, “Bu bize gönderilen en ümit verici ayettir.” der (el-Fütûhat, 8/75)

Fahreddin er-Razi bu ayeti açıklarken ilâhî rahmetten ümit kesmenin ancak Allah’ın güçsüz ve merhametsiz olduğuna veya onun her şeyi bilmediğine ya da cömert davranmadığına inanmaktan kaynaklanabileceğini, bunun da ancak kâfirlerden beklenebileceğini söyler. (Mefatihu’l-ġayb, XVIII, 159)

Büyük günahları üç dereceye ayıran Gazali’ye göre kulun Allah’ı ve peygamberlerini tanımaması, Allah’ın cezalandırmasını umursamaması veya onun rahmetinden ümit kesmesi ilk dereceyi oluşturur. Çünkü Allah’ı tanıyanın mutlak bir güven içinde olması da ümitsizliğe düşmesi de düşünülemez. (bk. İḥya, 4/20)

Yine Gazalî insanları da ahiretteki halleri itibariyle helâk olacaklar, azap görecekler, kurtulacaklar ve Allah’a yakınlıkla mutlu olacaklar şeklinde dört sınıfa ayırarak Allah’ın rahmetinden ümit kesenleri helâk olacaklar sınıfından saymakta (İhya, 4/24-25), bir kimsenin günahlarının çokluğu sebebiyle affedilmeyeceğini zannedip ümitsizliğe düşmesinin şeytandan gelen bir telkin olduğunu belirterek bu kimseye Allah’ın affediciliğini anlatan ayetleri hatırlayıp recaya yönelmesini öğütlemektedir. (İhya, 3/386).

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet