Değerli kardeşimiz,

İslâm,ticaret hayatıyla ilgili karşılıklı rızâ ve gönül hoşnutluğunu temel ilke olarak koymuş, akidlere ve verilen söze bağlılığı emretmiş, aldatma, yalan beyanda bulunma, sözünde durmama, zorlama, karaborsacılık, karşı tarafın sıkıntıda olmasından yararlanma, belirsizlik ve risk sömürüsü yoluyla kazancı yasaklamıştır.

Kur’ân’da ve hadislerde de ahde vefa ve akit/sözleşme/mukaveleye bağlılık emredilmiştir (Mâide, 5/1).Bey (satım) akdi, her iki taraf için bağlayıcı olup tek taraflı olarak bozulamaz.

Buna göre, taraflar, bir baskı olmaksızın, tam olarak akdi bozmaya razı olmaları gibi bir durum olmadığı sürece; her iki tarafın da akit/sözleşme şartlarını yerine getirmeleri gerekir.

İkâle/karşılıklı irade beyanı ile mevcut bir akdin bozulması mümkün olduğu gibi, şartlara uyulmaması durumunda tek taraflı bozulması da câizdir.

Sözlükte “ahdi veya alışverişi bozmak, affetmek” gibi anlamlara gelenikâle, bir fıkıh terimi olarak, karşılıklı irade beyanı ile mevcut bir akdin bozulması demektir. İkâlede tarafların bir baskı olmaksızın, tam olarak akdi bozmaya razı olmaları gerekir. Taraflardan birinin akdi bozmak yönündeki teklifinin, diğer tarafın aynı mecliste kabul etmesi üzerine ikale gerçekleşir.

İkale yapılabilmesi için, akdin konusunun mevcut olması gerekir. Mesela, satılan şey helâk olursa ikale yapılamaz. Akdin konusunun bir kısmının helâk olması halinde, mevcut kısmında ikale yapılabilir. Bedelin helak olması ise, akdin ikalesine engel değildir.

İkâle ile akit bağı çözülür. Bunun sonucu olarak da, akdin doğurduğu neticeler ortadan kalkmış olur. İmâm-ı Azam’a göre ikale, taraflar açısından fesih, üçüncü kişiler için ise yeni bir akittir. İmâm Ebû Yusuf’a göre, herkes için yeni bir akittir. İmam Muhammed’e göre ise fesihtir.

Buna göre, satıştan evvel evin sahibi bu durumu açıkladı, sen de kabul ettin ise, yeniden bedel indirimi talep edemezsin. Dairenin sahibi bu kusuru gizledi ve satın aldıktan sonra ortaya çıktı ise, akdi bozabilirsin. Paranı alır, daireyi eski sahibine iade edersin.

Akdi bozmadan zararı gidermek istiyorsan zararın belli olması gerekir. Bu kusur yüzünden ev şu kadar eksik bedel ile satılır (yani bu kusur evin değerini şu kadar düşürür) diye bilirkişi raporu varsa ya bu kadar para istersin veya akdi bozarsın.

İleride istenebilecek bedel belli olmadığı için tahmini bir para isteyemezsin.

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet