Değerli kardeşimiz,

Okuduğumuz kitapların yazarlarıyla ruhumuzun bağlantı kurması görüşü, sadece tasavvuf çevrelerinde geçen bir anlayışı yansıtır. Yani sadece tasavvufi bir anlayıştır. Bu anlayışı dile getiren tasavvufi görüşe göre “Bir kitabı sadece lafzıyla değil, yazarının hâl ve ruh haliyle de okursun.”

Bu düşünceye göre, bir eseri okurken yalnızca içeriğini değil, aynı zamanda yazarın niyetini, ruh halini, hatta manevi hâlini de (farkında olmadan) alma riski vardır.

Buradaki temel mantık şudur:

Bir eseri okuduğumuz zaman, ondan etkileniriz. Özellikle duygusal dünyamıza hitap eden şiirleri ve diğer edebi türleri okurken, ister istemez yazarın ruh haline girebiliyoruz.

Bu yüzden herkese her kitap önerilmez. Nitekim 19. Yüzyıl Almanya’sında kahramanının intihar ettiği bir romanı okuyan onlarca genç, aynen romanın kahramanı gibi intihar etmiştir.

Aynı şey küfür içeren, aile ve toplum değerlerine ters düşen şarkıları dinleyenler için de geçerlidir. Mesela, Arabesk türküleri dinleyen bazı gençlerin, konserde kollarını kestiği görülmüştür.

Okuduğumuz kitapların yazarlarıyla ruhumuz bağlantı mı kuruyor, sorusuna gelince:

Bu İddianın Bilimsel veya Dini Temelleri Yoktur

Bu görüş, bilimsel olarak ispatlanmış bir gerçek değildir.

Yazarın ruh halinden etkilenmede mecazi anlam vardır. Yoksa literal, fiziksel bir ruh etkileşimi değil; daha çok duygusal ve manevi etkileşimdir.

Bu nedenle “Okuduğumuz kitapların yazarlarıyla ruhumuz bağlantı kuruyor.” ifadesi doğru değildir.

İslam Alimleri Müslümanları Uyarmıştır

Bu doğrultuda ayet veya hadis-i şerif olmamakla beraber İmam Gazali, İbn Ataullah, Abdülkadir Geylani gibi bazı büyük âlimler, yazının manevi etkisine dikkat çekmişlerdir. Gazali, bu konuda şöyle der:

“Her ilim helal değildir, her doğru bilgi kişiye fayda vermez. Zira fayda, sadece kalbe huzur verendir.”(İhya-u Ulumiddin)

Ve ayrıca:

“Batıl bir inancı anlamak isteyen kişi, önce hakikati tanımak zorundadır. Aksi halde, batıl onu aldatır.”

Bu nedenle Gazali, Yunan felsefesini incelediğinde, önce kendi inancını ilmek ilmek sağlamlaştırmıştır.

Mevlana daha tasavvufî bir yaklaşım getirir:

“Söz, söyleyenin aynasıdır. Gönlünde ne varsa, diline o yansır. Okuyan, yazanı hisseder.” (Mesnevî’den vecizeleştirilmiş anlam)

Aynı şekilde:

“Kimin meclisinde oturursan, onun rengini alırsın.”

Bu söz mecazîdir ama yazılı eserler için de geçerlidir. Her kitap bir “sohbet”tir

Psikolojik Olarak da Kişi Okuduğu Kitaptan Etkilenir

Psikoloji bilimine göre, insan zihni, okuduğu metnin alt tonlarını, yazarın tavırlarını ve yaklaşımını bilinçli veya bilinçsiz olarak alır. Bu bir tür etki, “yansıma” veya “empati yoluyla içselleştirme”dir.

Görüldüğü gibi burada ruhların birebir temas etmesinden ziyade etkilenme, yönlendirilme ve zihinsel hâl aktarımı söz konusudur.

Ehliyeti Olmayan İçin Risk Büyüktür

Temeli zayıf bir okur, alt yapısı olmadan sapkın fikirlerle yazılmış bir metni okuyunca etkilenebilir. Bu nedenle birçok alim, öğrenciye: “Senin bu kitabı okuman erken; önce usul öğren.” der. Bu, yasaklamak değil, hazırlık çağrısıdır.

Bundan dolayı kişi kendisini çok iyi yetiştirdikten sonra muhalif kitapları okuyabilir.

Bu konuda Bediüzzaman Hazretlerinin gençlere bir uyarısı var.

“Batıl şeyleri iyice tasvir, safi zihinleri idlaldir.” Yani batıl fikirleri çürütmek için teferruatlı bir şekilde ve derinlemesine izah etmek, safi zihinleri bulandırır, hatta inanç noktasında tehlikeye atar.

Safî zihinlerden maksat; derin meseleleri idrak edemeyen avam insanlardır. İnsanların ekserisi avam tabakasından olduğu için, irşad ve nasihatte, batıl şeyleri iyice tasvir edip açmak, onları şüpheye düşürür ve inkâra sürükleyebilir. Bu yüzden batıl fikirleri nazara vermeden, tafsilatına girmeden çürütmek gerekir.

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet