Değerli kardeşimiz,

Öncelikle ifade edelim ki, hz. Peygamber (asm) Efendimizin Çin’e elçi gönderdiğine dair bir rivayet bulamadık. Bu bilgilerin Hz. osman döneminde olması mümkündür.

İslam öncesi dönemde başlayan Araplarla Çinliler arasındaki ticaret eksenli bu ilişkiler İslami kaynaklarda Hz. Peygamber (asm) döneminde resmî seviyeye ulaşamadığını göstermektedir. Zira Hz. Peygamber Müslümanlarla müşrikler arasında imzalanan Hudeybiye antlaşması sonrası miladi 628 yılına tekabül eden hicretin altıncı senesinde başta Bizans, Mısır, Şam ve Sasani İmparatorluğu olmak üzere komşu ve yakın sekiz ülkenin Kral ve yöneticilerine İslâm’a daveti ulaştırmak için elçiler göndermiştir. (1)

Elçi gönderilen ülkeler arasında İslami kaynaklarda Çin geçmemesine rağmen özellikle Çin Müslümanları tarafından yapılan çalışmalar Hz. Peygamber döneminde Sad b. Ebi Vakkas önderliğinde Çin’e elçi gönderildiği, Çin’e ulaşan Hz. Sad’ın günümüzde hala Müslümanlara hizmet veren Çin’in ilk mescitlerini inşa ettiği ve orada vefat ettiği bilgilerini vermektedir.

Bu bilgiler İslami kaynaklarla uyuşmamasına rağmen günümüzde birçok Çinli Müslüman tarafından kabul görmüş hatta adeta bir itikat haline gelmiştir. (2)

Bu açıdan konuya bakıldığında, böyle bir olay İslami kaynaklarda geçmiyorsa da Çinli Müslümanlardaki bu geleneğin -mahiyeti bilinsin veya bilinmesin- bir aslının olduğu söylenebilir.

İslamiyet’in Çin’e ilk girişi hakkında doğrudan Çin Müslümanları arasındaki ananelerle rivayetlere ve tarihî vesikalara dayanan birçok farklı görüş bulunmaktadır.

Örneğin Tanınmış Çinli alim Liu Chih (ö. 1730), “Peygamber’in Hayatı” adlı eserinde Müslüman Araplar’ın Çin’le ilk temaslarının 628’de olduğunu bildiriyor.

Tarihçilerin ekseriyeti ise, Tashi (Arabistan) kralının 651’de Çin sarayına bir elçi gönderdiğini kaydeden bir Çin vesikasına dayanarak 651 yılını İslâm’ın Çin’le ilk temas tarihi olarak kabul etmektedirler (3)

İslâmiyet’in Çin’de yayılışıyla ilgili kaynaklarda da üçüncü halife Hz. Osman tarafından gönderilen bir elçinin 25 Ağustos 651 tarihinde Tang hânedanının başşehri Chang-an’a ulaştığı kaydedilir.

Bu elçinin Çin’e geliş sebebi İslâm devletiyle İran arasında çıkan savaştır. Sâsânîler’in son hükümdarı III. Yezdicerd’in oğlu Fîrûz (Çince’de Pi-lu-ssu), 650 yılında Çin’den yardım talebinde bulunmuştu. Fakat Çinliler muhtemelen Müslüman Arapların durumunu henüz tam olarak kavrayamadıklarından ve onların Çin’e karşı herhangi bir düşmanlıklarının da olmadığını bildiklerinden istenilen yardımı göndermekten kaçındılar.

Ayrıca Çinliler Hz. Osman’a elçi gönderip İran’la olan ihtilâflarında ara buluculuk yapmayı teklif ettiler ve bu vesile ile Müslümanların gerçek gücünü öğrenmek istediler. Bu elçiye karşılık olarak Hz. Osman da meşhur kumandanlarından birini bir mektupla birlikte Çin sarayına gönderdi. Bu elçi, İmparator Kao-tsung ile resmî bir görüşme yaparak İslâm devletinin genel durumunu ve İslâm inancını açıkladı.

Bu hadise 651 yılında iki devlet arasında vuku bulan ve bilinen ilk resmî temastır. Çin Müslümanlarının ekseriyetle kabul ettikleri bir menkıbe ise İslâmiyet’in Çin’de ilk olarak Sa‘d b. Ebû Vakkas tarafından tanıtıldığı, hatta onun mezarının Kanton’da olduğu şeklindedir.

İslâmiyet’in Çin’e girmesi, İslam öncesinde kurulan deniz yolu temaslarının tabii bir neticesi olarak Müslüman Arap ve İranlı tüccarların Çin’in kıyı bölgelerine yerleşmeleriyle mümkün olmuştur. İslâmiyet’in doğuşundan çok önceleri Çin ile Arabistan arasında deniz yolu ve bazan da İpek yolu üzerinden sık sık temaslar oluyordu.

Arap yarımadası ilk olarak milâttan önce 120 yılında Çin İmparatoru Wu-ti tarafından batıya gönderilen Chang K’ien vasıtasıyla tanınmış ve Tia-chi olarak adlandırılmıştır.

Çin kaynaklarından, V. yüzyılda Arap tüccarların sık sık Çinhindi yarımadasına kadar gelmelerine karşılık sadece Kamboçya, Annam ve Tongkin bölgelerinden çok az sayıda Çinlinin Ortadoğu’ya gittiği öğrenilmektedir.

VI. yüzyılda Çin ile Arabistan arasında Seylan üzerinden kurulmuş bir ticaret mevcuttu. VII. yüzyılın başında, özellikle deniz yolunun kullanıldığı Çin-İran-Arabistan arasındaki ticaretin daha da gelişmesi sonucu, Basra körfezindeki Sîrâf bölgesi Çinli tüccarlar, Çin’deki Kanton Limanı ise Arap tüccarlar için en önemli ticaret merkezi haline gelmiştir. T’ang Rahibi Chian Chen, T’ien-pao devrinde (742-756) Basra körfezinden gelen sayısız geminin dağ gibi baharat ve nâdir mallarla yüklenmiş olarak Kanton sularında demirlediğini söylemektedir.

İslâm aleminin Çin ile olan münasebetlerine dair pek çok İslâmî kaynak mevcuttur.

Çin ticaret gemilerinden bahseden en eski kaynaklardan biri, Hz. Ömer’e gönderilmiş 14 (635) tarihini taşıyan bir belge olup o yılın ramazan veya şaban ayında Utbe b. Gazvan’ın Übülle’yi fethinden sonra buraya Uman, Bahreyn, Fars, Hindistan ve Çin’den yelkenlilerin geldiğini bildirmektedir. (4)

Özetle, soruda geçen bilgiler, İslami kaynaklara göre ispat edilemezse de Çinli kaynaklar ve Çinli Müslümanlar bu anlama gelecek bazı bilgilerin olduğu söylenebilir.

Kaynak:
1) İbn Sad, eṭ-Ṭabaḳātü’l-kübrâ, Dâru’l-kutubi’lʻilmiyye, 1990), 1/198-205;  Muhammed Abdullah ʻannân, “es-Sefârâtu’n-Nebeviyye”, Mecelletu’r-Risâle 3/42 (1934), 61-70.
2) Yusuf Oktan, Çin’e Gittiği İddia Edilen Sahabiler ve Çin’deki İlk Mescitler Üzerine Bir İnceleme, İslam Medeniyetinin Kurucu Nesli Sahabe-IV : -Medeniyet Coğrafyamızda Sahâbe Etkileri-, 2021, s. 145-172.
3) bk. Hee-Soo Lee, İslâm ve Türk Kültürünün Uzak Doğu’ya Yayılması, Ankara 1988, s. 29.
4) Dîneverî, el-Ahbârü’t-tıvâl, s. 117.

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet