Değerli kardeşimiz,

Nahl suresinde arıya vahyedilmesi ifadesi geçmektedir. Ancak bu, peygamberlere gelen vahiyden farklıdır. Alimler bu ayetteki vahiy kelimesinin ilham anlamında kullanıldığı konusunda fikir birliğine varmışlardır. Yani, Allah (cc) arıya ilham ederek ona yol göstermiştir.

Bu durum, nübüvvet ve peygamberlikle ilgili olan vahiy kısmının, son peygamber Hz. Muhammed (asm) Efendimizden sonra kıyamete kadar sona erdiği anlamına gelir.

Bu kısa bilgiden sonra, konuyu birkaç madde halinde açıklamak mümkündür:

1) Tefsir usulü bilim dalında VAHY kavramı yüzlerce alim tarafından tahlil edilmiştir.

“Allah’ın vahiy ile veya perde arkasından yahut bir elçi gönderip ona kendi izniyle dilediği şeyi vahiy etmesinden başka bir suretle konuşması hiç bir insana müyesser olmaz. O yücedir, hikmet sahibidir.” (Şura, 42/51) mealindeki ayette vahyin üç şekline vurgu yapıldığı gibi, vasıtalı veya vasıtasız vahiy çeşitlerine de işaret edilmiştir. (bk. Subhi Salih, 25.)

“Vahiy” kelimesi (VHY) fiilinin mastarı olup lügatte, gizli konuşmak, emretmek, îma ve işaret etmek, acele etmek, seslenmek, fısıldamak, mektup yazmak ve ilham gibi anlamlara gelmektedir. (Cevherî, Sihah; İbn Manzûr, Lisânü’l-Arab, VHY md.)

2) Bu kelime, Kuran’da Allah’a ait bir fiil olarak kullanıldığı gibi, Allah’tan başkası için de kullanılmıştır. Bu sebeple sözlük anlamı itibariyle vahiy kavramı: İlâhî ve gayr-ı İlâhî vahiy şeklinde iki çeşit olarak tespit edilmektedir. (Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usûlü, 37; Turgut, Ali, Tefsir Usûlü ve Kaynakları, 79-80)

Gayr-ı İlâhî Vahiy

Allah’tan başkası tarafından yapıldığı bildirilen “Gayr-ı İlâhî vahiy” için aşağıdaki ayetler misal olarak zikredilebilir:

“Zekeriya, mabetten kavminin karşısına çıkarak onlara: ‘Sabah- akşam tespihte bulunun’ diye vahyetti.” (Meryem, 19/11)

Bu ayette, vahiy kelimesi îma ve işaret anlamında kullanılmıştır.

“Biz böylece her peygambere insan ve cin şeytanlarını düşman kıldık. Bunlar, aldatmak maksadıyla birbirlerine yaldızlı sözler vahyederler.” (En’am, 6/112.) mealindeki ayette söz konusu edilen vahiy kelimesi, fısıldamak, gizlice söylemek anlamındadır. (Cerrahoğlu, Tefsir Usûlü, 37?).

İlâhî Vahiy

Allah tarafından yapılan vahyin “ilâhî vahiy” kavramını kendi arasında tekvînî, ilhâmî ve teşriî/hakîkî vahiy şeklinde değişik kısımlara ayırmak mümkündür.

a) Tekvînî vahiy:

Tekvinî vahiy, iki çeşit olarak anlamak mümkündür:

Birincisi: Cansız-şuursuz varlıkların hususi görevlerini bildiren bir vahiy şeklidir. Hususi vazifelerini kendilerine bildiren Allah, bunu vahiy kelimesiyle ifade etmiştir. Kuran’da bu vahiy çeşidi, göklere ve yere yapılan vahiy olarak kendini göstermektedir. İlgili ayetler şöyledir:

“Allah böylece onları, iki günde yedi gök olarak yarattı ve her göğe görevini vahiy etti” (Fussilet, 41/12.), “Yeryüzü o şiddetli sarsıntı ile sarsıldığı, içindeki ağırlıklarını çıkarıp dışarı attığı ve insan: “Bu yere de ne oluyor?” dediği zaman, işte o gün yer, üzerinde olup biten her şeyi anlatır. Çünkü Rabbin ona vahyetmiştir.” (Zilzal, 99/1-5)

İkincisi: Canlı-Şuursuz varlıkların hususi görevlerini bildiren bir vahiy şeklidir. Bu vahiy şekli özellikle Bal Arısı için kullanılmış hususi bir tekviînî vahiydir. Vahye mazhar olan Bal Arısı, yer-gök cisimleri gibi cansız olmadığı gibi insan gibi şuurlu da değildir.  Aksine canlı ve şuursuzdur.

Mealini vereceğimiz ayette Bal Arısı ile ilgili vahiy kavramının kullanıldığını ve bu surenin de Bal Arısı anlamına gelen “NAHL” ismini aldığını görmekteyiz:

“Rabbin Bal arısına şöyle vahyetti: ‘Dağlardan, ağaçlardan ve insanların kurdukları çardaklardan kendine göz göz ev (kovan) edin. Sonra da her türlü meyveden ye de Rabbinin sana yayılman için belirlediği yolları tut!’ Onların karınlarından renkleri çeşit çeşit bir şerbet çıkar ki onda insanlara şifa vardır. Elbette düşünen kimseler için bunda alacak ibret vardır.” (Nahl, 16/68, 69).

b) Teşriî/Hakiki Vahiy:

İnsanlık camiasından seçilip görevlendirilen peygamberler vasıtasıyla, insanların ve de cinlerin dünya ve ahiret hayatlarının mutluluğu için prensipler koyan ilâhî mesajlardan ibarettir. Buna hakikî vahiy de denilir.

Hakîki/Teşriî vahiy kavramı; “Allah tarafından peygamberlere (Melek Cebrail tarafından) vasıtalı veya (Miraçta olduğu gibi Bakara 285-86 ayetlerinin doğrudan Allah tarafından) vasıtasız olarak ulaştırılan vahiy” olarak da tanımlanabilir.

Kuran vahyinin %99’u vasıtalı vahiy olarak Hz. Peygambere (asm) ulaştırılmıştır.

c) İlhamî vahiy:

Bu tür bir vahiy, hakiki vahiy olmamakla beraber hem peygamberlere, hem başka insanlara hem de Bal Arısı gibi hayvanlara yapılan bir telkindir.

Örneğin; bizzat Hz. Muhammed (asm) Efendimize ilham edilen hadis-i kutsiler ve diğer peygamberlere yapılan ilhamlar, Hz. Musa’nın annesine, Hz. İsa’nın Havarilerine yapılan ilhamlar, ayet ve hadislerde “VAHY” kavramıyla ifade edilmiştir.

Bu konunun özetinin özeti bu kadardır.

Demek ki, arıya verilen vahiy ile peygamberlere verilen vahiy aynı değildir.

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet