Değerli kardeşimiz,

İshak kelimesinin anlamı:

Bu isim, Arapça olarak Dahhak, yani gülen anlamında olduğu ifade edilmiştir.(1)

Hz. İshak’ın dünyaya geleceğini müjdeleyen Hud Suresi’nin 71. ayetinde yer alan “O esnada İbrahim’in hanımı ayakta idi ve –bu sözleri duyunca– güldü.” mealindeki ifadede yer alan “fe dahiket” tabiri, bu anlama işaret eden bir ipucu mahiyetindedir.

Buna göre, Hz. İshak’ın annesinin gülmesi esnasında ona müjde verilen çocuğun ismi de gülen anlamına gelen İshak olarak belirlenmiş ve bu tarihî hatırayı pekiştirmiştir.

Âlimlerin büyük çoğunluğuna göre, ayette geçen “dahike” kelimesi, gülmek anlamındadır. Ferra’nın bildirdiğine göre, ayette tehir takdim söz konusudur. Buna göre ayetin manası şöyledir:

“O esnada İbrâhim’in hanımı ayakta idi; biz ona İshak’ı ve ardından da Yakub’u müjdeledik. Kadın bu müjdeyi duyunca sevincinden güldü.”(2)

İlginçtir, Hz. İshak’ın annesinin ismi Sarre’dir. Bunun manası sevinçli kadın demektir.(3)

Bu isme uygun olarak Allah tarafından kendisini sevindiren bir oğlan müjdelenmiş, doğacak çocuğa -sevinci ifade eden ve İbranî dilinde gülen anlamına gelen-İshak adının verilmesi tavsiye edilmiştir.

Bu husus Tevrat’ta da şöyle ifade edilmektedir:

“Ve Allah dedi: Gerçek senin karın Sara (Sarre) sana bir oğul doğuracak ve onun adını İshak koyacaksınız”(4)

Tevrat’ın yorumcularına göre de İshak kelimesi, İbrani dilinde gülmek mastarından alınmıştır.(5)

Yakub kelimesinin anlamı:

Hz. Yakup kardeşi İso (Esav) ile birlikte aynı batında ikiz olarak doğarken, kendisinden önce dünyaya gelen kardeşinin ökçesini arkadan tuttuğu için bu ismi almıştır. Çünkü Yakub, Akib kelimesinden türemiştir. Akib ise, ökçe anlamındadır.(6)

Kitab-ı mukaddes’te de: “Ve ondan sonra (Esav’ın) kardeşi doğdu ve onun eli Esav’ın topuğunu tutuyordu ve onun adı Yakub konuldu.”(7) ifadesine yer verilmek suretiyle bu ismin veriliş nedenine işaret edilmiştir.

Görüldüğü üzere İslami kaynaklarda da aynı ifadeler yer almaktadır.

Yakub kelimesinin Arap lisanı itibariyle yaptığı çağrışım ise, bir şeyin ardı sıra gelmesini ifade eden ve AKB kök harflerinden gelen kelime ile ilgilidir.

“Bir zaman İbrahim, babasına ve kavmine demişti ki: Ben sizin taptıklarınızdan uzağım. Ben yalnız beni yaratana taparım. Çünkü o, beni doğruya iletecektir. Bu sözü ardından geleceklere devamlı kalacak bir miras olarak bıraktı ki, insanlar onun -o hak olan dinine- dönsünler.”(8)

ayetlerinde yer alan ve “ardından gelecekler” anlamına gelen Akıb kelimesi, dede ve babaların ardından gelen evlat ve torunlar için de kullanılmaktadır.(9)

Hz. İbrahim’in arkasından gelen ve İsrailoğullarına gönderilen peygamberlerin hemen hemen hepsinin Hz. Yakub’un soyundan geldiği göz önünde bulundurulduğunda, bu kelimenin özellikle Yakub ismine işaret etmek için kullanıldığı söylenebilir.

“Ona da İshak’ı İshak’ın ardından da Yakub’u müjdeledik.”(9) ayetinde de bu manayı çağrıştıran bir üslup söz konusudur.

Burada meallerini verdiğimiz ayetlerde olduğu gibi, Meryem 49. ve Ankebut 27. ayetlerde de İbrahim ailesine “İshak’ı ve Yakub’u lütfettik” ifadesine yer verilmiştir.

Ayrıca Yakub ismi bütün Kuran’da 16 defa zikredilmiş ve bunlardan 5’i hariç, geriye kalan 11 yerde hep babası İshak’ı takip ederek onun ardından gelmiştir.

Demek ki adı İsrail olan bu zatın Kuran’da Yakub olarak tekrarlanmasının bir hikmeti de babasını takip eden bir evlat olduğunu vurgulamak içindir.

Bütün bu açıklamalar, Kuran’daki sonsuz bir ilmin varlığını göstermesi, Kitab-ı Mukaddes üzerindeki kontrolünün görülmesi bakımından onun mucize bir ilahi kitap olduğunun göstergesidir.

Dipnotlar:

1) bk. Alûsî, VII/211.
2) Hud, 11/71; Açıklama için, bk. kurtubî, IX/67.
3) Tevrat’ın yorumcuları bunun prenses anlamında olduğunu söylemişlerdir. bk. Tekvîn, Bap:17/15 (dipnot:a).
4) bk. Tekvîn, Bap 17 / 19.
5) bk. a.g.y. (dipnot)
6) bk. Lisanu’l-Arab, (A’KB) maddesi.
7) bk. Tekvîn, 25/26.
8) Zuhruf, 43/26-28.
9) bk. Râğıb, 575; Lisanu’l-Arab, (AKB) maddesi. bk. Beki Niyazi, Kur’an’da isimlerin Esrarı, 76-78; 81-83.

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet