Değerli kardeşimiz,

Soruda geçen bilgiler, Hermes isminin birden çok kişiye ait olmasından kaynaklanmış olabilir. Muhtemelen, Babilli Hermes ile Mısırlı Hermes, Hz. İdris (as) ile karıştırılmış olabilir.

Hz. İdris (as), Kuran’da sadece iki yerde doğrudan zikredilmektedir. Bunların birinde, “Kitapta İdris’i de an; çünkü o çok sadık bir peygamberdi. Biz onu yüce bir makama yükselttik”(1), diğerinde, “İsmail’i, İdris’i, Zülkifl’i de hatırla. Bunların hepsi sabredenlerdendi. Onları rahmetimize kabul ettik. Onlar hakikaten iyi kimselerdendi.”(2) denilmektedir.

Kuran’da Hz. İdris’le ilgili olarak “ağlayarak secde etme, doğruya ulaştırılma, seçkin kılınma”(3); “şanının ve mekânının üstün ve yüce olması”(4); “sabredici olma”(5); “sıddîk ve nebî olma”(6) gibi nitelikler de yer almaktadır.(7)

Hadislerde Hz. İdris’ten sadece miraç hadisesi dolayısıyla bahsedilir. Hz. Peygamber (asm), onunla bazı rivayetlere göre ikinci, hadislerin çoğunluğuna göre ise dördüncü kat semada karşılaşmıştır.(8)

Hz. İdris’e ilahi bilgileri ihtiva eden otuz sahife indirilmiştir. O, Hz. Âdem’in ve Hz. Şit’in sahifelerini de kalbinin üzerinde taşırdı. Remil ilmi, heyet, nücum, hesap, tıp, nebatların sırları, garip sanatlar, yazı yazmak, dikiş dikmek, terazi kullanmak gibi meslek ve sanatları Hz. İdris icat etmiştir. Sahifelerinde semavi sırlar, ruhaniler hükmetmenin yöntemleri, varlıkların özellikleri gibi konulara dair bilgiler vardı. Çok sayıda talebesi olan İdrîs, yeryüzünde ilk defa demiri keşfedip ondan aletler yapmış, ziraatı geliştirmiş, deri ve kumaşlardan elbise dikmiştir.(9)

Yıldızlar ve hesap ilmiyle ilk meşgul olan kişi olduğu için Yunanlı hakîmler ona “Hermesü’l-hakîm” (Hermesü’l-Herâmise) demişlerdir.(10)

Hz. İdris’in kimliği konusunda en çok ilgi çeken hususlardan biri de onun yarı efsanevî bir şahsiyet olan Hermes’le ilgisidir.

İslamî kaynaklarda üç Hermes’ten söz edilmekte olup her biri değişik özelliklere sahiptir.

Bunlar Hermes (Hermesü’l-Heramise), Babilli Hermes ve Mısırlı Hermes’tir.

Birinci Hermes hakkındaki rivayetler Hz. İdris’e dair anlatılanlara benzemekte, bazılarınca bunun Uhnuh ve Hz. İdris’le aynı kişi olduğu kabul edilmektedir. Bu Hermes, gökler hakkında bilgiye sahip olan ve insanlara tıp konusunda bilgiler veren ilk insandır. Onun harflerin ve yazının mucidi olduğuna, insanlara giyinmeyi öğrettiğine de inanılır; ilk defa Allah’a ibadet etmek için evler bina etmiş, Nuh tufanını haber vermiştir.(11)

Buna göre, Hz. İdris’in, Babil’e ve Mısır’a gittiği şeklindeki bilgiler, Hermes isminin karıştırılmasından veya yanlış anlaşılmasından kaynaklanabilir.

Kaynaklar:

1) Meryem 19/56-57.
2) Enbiya 21/85-86.
3) Meryem 19/58.
4) Meryem 19/57.
5) Enbiya 21/85.
6) Meryem 19/56.
7) Fîrûzâbâdî, Beşair, Beyrut, ts., 6/51.
8) Buhârî, Salat, 1; Müslim, İman, 259, 263, 264.
9) İbnü’l-Esîr, Kamil, 1/54; Nişancızade, Mirat-ı kainat, 1/124-128.
10) İbnü’l-Esîr, 1/54-55, 59-60; İbn Kesîr, Bidaye, I, 99-100.
11) Seyyid Hüseyin Nasr, İslâm’da Düşünce ve Hayat, s. 151-152; Mahmut Erol Kılıç, İslam Kaynakları Işığında Hermes ve Hermetik Düşünce (yüksek lisans tezi, 1989), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 25-33, 36-50.

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet