Değerli kardeşimiz,

Öncelikle ifade edelim ki, bu olay Hz. Peygamber (asm) Efendimizin bir mucizesidir. Bu olayın gerçekleştiği Hz. Tufeyl için de bir keramettir.

Ancak bu nur olayı, Devs kabilesinin Müslüman olmasına yetmemiştir. 

Olayın detayına gelince:

Bir gün Mekke’ye Yemen’den Tufeyl bin Amr ed-Devsî isimli putperest bir şahıs gelmiştir.

Kureyşliler daha önceden tanıdıkları ve kabilesi içinde saygınlığı olduğunu bildikleri Tufeyl’i baba ile oğlu, eşleri ve kardeşleri birbirinden ayırdığını dile getirerek Hz. Peygamberi dinlememesi ve onunla konuşmaması hususunda ikaz etmişlerdir. Kureyş müşriklerinin ısrarları üzerine kulaklarına pamuk tıkayan Tufeyl bin Amr, doğruyu yanlıştan, güzeli çirkinden ayırt edebilecek kabiliyete sahip olduğunu düşünerek, Hz. Peygamberi dinlemiş ve duyduğu güzel sözler karşısında Müslüman olmuştur.

Müslüman olduktan sonra bir süre Mekke’de kalan Tufeyl, babası ve hanımı başta olmak üzere Devslileri İslam’a davet için Hz. Peygamber’den izin almıştır.

Ancak kabilesine gitmek üzere yola çıkmadan: “Yâ Resûlallah! Ben kavmi arasında kendisine itaat edilen bir kimseyim. Kabilemin yanına döndüğümde onları İslâm’a davet edeceğim. Benim için Allah’a duada bulun da onları İslam’a davette bana yardımcı olacak bir delil lütfetsin” diye talepte bulunmuştur.

Bunun üzerine Resul-i Ekrem ona kavmine iyi davranmasını tavsiye ettiği gibi davetini kolaylaştırması için de: “Allahım! Tufeyl’e bir delil ver” veya

“Allahım! Onu nurlandır” diye duada bulunmuştur. (1)

Yollara düşen Tufeyl, kabilesinin yaşadığı yere yakın iki dağ arasında bir geçide geldiğinde Resulullah’ın duası sayesinde iki gözünün arasında/alnında lamba benzeri bir nur/ışık peyda olmuştur. Tufeyl’in Zinnûr/nur sahibi lakabı buradan gelmektedir. (2)

Bu nurun alnında olmasını istemeyen Tufeyl: “Yâ Rabbi! Bu nur yüzümden başka bir yerde olsun. Zira kavmim bu ışığın dinlerini terk ettiğim için bir ceza olarak alnımda belirdiğini zannederler”, diye niyazda bulunmuştur. Yağmurlu bir gecede kabilesine dönen Tufeyl’in duası üzerine iki gözünün arasındaki bu nur değneğinin ucuna geçmiş, gece karanlıkta ışık gibi parlamaya başlamıştır. Tufeyl: “Ben geçitten inerken suya gelenler değneğimin ucunda asılı bir kandil gibi görünen ışığa bakıyorlardı. Onlara yetiştim ve onlarla sabah ettim” demiştir. (3)

Kavmini İslam’a Daveti

Annesi, babası, annesi, karısı, oğlu ve Ebû Hüreyre onun davetiyle İslâmiyet’i kabul etti. (4)

Tufeyl, ailesinden sonra Devs kabilesini de İslam’a davet etmiş, ancak kabilesi İslam’ı kabule yanaşmamış ve onun davetini kabul etmekte ağır davranmışlardır.

Davetini kolaylaştırır ümidiyle kendisine bir delil verilmesini talep eden Tufeyl’e verilen nurun kabilesini İslam’a davette bir etkisi olmadığı anlaşılmaktadır.

Nitekim kabilesinden beklediği karşılığı alamayan Tufeyl, çok üzülmüş ve şikâyette bulunmak üzere tekrar Mekke’ye gitmiştir. (5)

Hz. Peygambere: “Yâ Resûlallah! Devs kabilesi helak oldu. Zinaya düşkünlükleri ve faiz yemeleri sebebiyle benim davetime iltifat etmediler. (6) İslam’a girmekten kaçındılar, zina ve faiz onlara galip geldi, Allah ve Resulüne isyan ettiler. Binaenaleyh ben mağlup oldum, onlara beddua et” demiştir. Ailesinden ve Ebû Hüreyre’den başka kabul eden olmamıştır. (7)

Ebû Hüreyre: “Eyvah Devs helâk oldu” derken, Resulullah: “Yâ Rabbi! Devs kabilesine hidayet eyle ve bize getir” diye duada bulundu. Benden de İslam’a davete devam etmemi ve onlara yumuşak davranmamı istedi. (8)

Tufeyl tekrar kabilesine dönmüş ve Hz. Peygamberin tavsiye üzere ümitsizliğe kapılmadan ısrarla İslam’a davete devam etmiştir. (9)

Bundan sonra Devs kabilesi arasında İslâmiyet hızla yayılmaya başlamıştır.

Tufeyl b. Amr’ın gayreti sayesinde İslam bu bölgeye erken bir dönemde girmiştir. Ebû Hüreyre, Ebû Musa el-Eşarî gibi önde gelen sahâbîler onun vasıtasıyla Müslüman olmuşlardır. (10)

Tufeyl’in Yemame Savaşı’na giderken gördüğü bir rüyayı bu savaşta kendisinin şehid olacağına, sahabeden olan oğlu Amr’ın ise yaralanacağına ve daha sonra şehid olacağına yorduğu, nitekim kaynaklarda kendisinin Yemâme’de, Amr’ın da Yermük Savaşı’nda şehid düştüğü kaydedilmiştir. (11)

Kaynak:
1) İbn Hişâm, es-Sîretü’n-Nebeviyye. 1-2/383; İbn Saʻd, Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr. 4/224; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Gâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe, 1418. 2/486.
2) İbn Asâkir, Târîhu Medîneti Dımaşk. 46/106; 25 10, 18; ez-Zehebi, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. 1/345.
3) İbn Hişâm, es-Sîretü’n-Nebeviyye. 1-2/383; İbn Saʻd, Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr. 4/224-225; İbnü’l-Esir, Üsdü’l-Gâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe. 2/486;3/79; Suyûtî, el-Hasâisü’l-Kübrâ. 1/226.
4) İbn Asâkir, Tarihu Dımeşk,  25/7-10; İbn Hacer, İsabe, 2/225; ez-Zehebi, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. 1/346.İbn Hişâm, es-Sîretü’n-Nebeviyye. 1-2/384; İbn Saʻd, Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr. 4/225.
5) Cevad Ali, Târihu’l-Arab Kable’l-İslâm. 9/852; eş-Şâmî, Sübülü’l-Hüdâ ve’r-Reşâd fî Sîreti Hayri’l-İbâd, 1407. 2/549; 6/512.
6) ez-Zehebi, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. 1/346; İbn Abdülber, el-İstîâb fî Ma’rifeti’l-Ashâb. 2/761.
7) İbn Hacer el-Askalânî, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe. 3/424. Mustafa Asım Köksal, İslam Tarihi: Hazreti Muhammed (a.s) ve İslamiyet: Medine Devri. (İstanbul: Şamil Yayınevi, 1981).7/236.
8) Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail b. İbrahim Buhârî, Sahîhu’l-Buhârî, Kitâbü’l-Megâzî, (İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1979). 5/123; İbn Saʻd, Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr. 4/225.
9) İbn Saʻd, Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr. 4/225; Mustafa Abdülvahid eş-Şâmî, Sübülü’l-Hüdâ ve’r-Reşâd fî Sîreti Hayri’l-İbâd, thk. Abdülazîz Abdülhalik Hilmi (Kahire: Vizaretü’l-Evkaf ve’ş-Şuuni’l-İslâmiyye, 1411). 6/513.
10) İbn Hişâm, es-Sîretü’n-Nebeviyye. 1-2/252-255; İbn Saʻd, Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr. 1/304.
11) İbn Asâkir, Târîhu Medîneti Dımaşk.25/18-20; ez-Zehebi, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. 1/346; eşŞâmî, Sübülü’l-Hüdâ ve’r-Reşâd fî Sîreti Hayri’l-İbâd, 1411. 6/513; İbn Abdülber, el-İstîâb fî Ma’rifeti’l-Ashâb. 2/762.
Detaylı bilgi için bk. Nezat Sağlam “Kabilesini İslam’la Şereflendiren Sahabî; Tufeyl Bin Amr EdDevsî”. Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi 4 / 1 (Haziran 2019): 56-76.

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet