Değerli kardeşimiz,

Enam: 137. ayetin meali şöyledir:

“Yine, onların, Allah’a ibadette ortak saydıkları putları, müşriklerden çoğuna evlatlarını öldürmeyi iyi bir iş gösterdiler ki hem onları mahvetsinler, hem de dinlerini bozup karıştırsınlar. Allah dileseydi bunu yapamazlardı. O halde onları, uydurdukları yalanlarla baş başa bırak!”

Bu ayetten sorudaki vesvesenin kaynağı “Allah’a ibadette ortak saydıkları putları, müşriklerden çoğuna evlatlarını öldürmeyi iyi bir iş gösterdiler.” mealindeki ifade olsa gerektir.

Burada “Allah’a ortak sayılan” putlar, insanlara telkinde bulunup onlara çocuklarını öldürttüklerine göre, bunlar da birer ilah olabilir… demişler. Bu yorum doğru değildir.

İslam alimlerinin bu ayet hakkındaki değişik yorumları şöyledir:

a) Ayette “şürekâ” (Allah’a ortak saydıkları putlar)dan maksat şeytanlardır.

Şeytan vesvese ve telkinleriyle onları kız çocuklarını diri diri toprağa gömmelerini sağlıyordu. Bu şeytanlara “şürekâ = ortaklar” denilmesinin hikmeti, müşriklerin onlara -Allah’a ibadet eder gibi- itaat etmeleridir.

b) Ayetteki şürekâ’dan maksat, o putların özel hizmetinde bulunan bir kısım insanlardır.

Müşriklerin gözünde, bu hizmetçiler, kutsal sayılan putlara hizmet ettiklerinden ötürü onlar da bir kutsallık kazanmışlardı. Âdeta gaybi bilircesine sözlerine itimat edilirdi. İşte insanlara çocuklarını öldürmelerini telkin eden bunlardı.

Buna göre ayette hizmetçilere şürekâ / ortaklar denilmesi, bunların da putlar gibi bir kutsallık kazandıklarına bir işarettir. Yahut ayetteki îcazdan (veciz ifadeden) dolayı muzaf hazf edilmiştir.  

Buna göre bu cümlenin meali “onların Allah’a ortak koştukları putlarının özel hizmetçileri…” şeklindedir. (krş. Razi, İbn Aşur, ilgili ayetin tefsiri)

– Bu konuda şöyle bir yorum da yabana atılmamalıdır:

Müşrikler putlara tapmakla doğru yolu kaybettiler. Girdikleri yanlış yollardan biri de “cahiliye tassabü” denilen benlik, kibir ve gururdur. Şirkten kaynaklanan bu gururları sebebiyle bazıları kızlarının başkasıyla evlenmelerine bile tahammül etmiyorlardı, bunu gururlarına yedirmiyorlardı. Ve bu yüzden de onları daha küçükken diri diri toprağa gömüyorlardı.

İşte putlara olan inançları sebebiyle işledikleri bu suçun kaynağı, söz konusu ayette putların kendisi olarak gösterilmiştir. “Bir şeye sebep olan, onu yapmış gibidir.” kuralı gereğince, müşriklerin putlara tapmalarından kaynaklanan bu cinayetlerin sebebi oldukları için, putların bizzat bunu telkin ettiklerini gösteren ifadeye yer verilmiştir.

Burada şöyle bir incelik de var:

Müşrikler, Allah’a ortak saydıkları putlara tapmayı bir din olarak kabul ediyorlardı. Aslında puta taparken, taşıdıkları müşrik düşüncelerine tapıyorlardı. Burada aslı astarı olmayan putçuluğun hayal mahsulü bir düşüncenin ürünü olduğuna işaret etmek için, “şirk olan düşüncelerinden ötürü” yerine, “şirk koştukları putları yüzünden…”manasına gelen bir ifade tercih edilmiştir.

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet