Değerli kardeşimiz,

– Allah’ın bir ismi HAKÎM’dir. Bu isim ve hikmet sıfatı Kur’an’da defalarca zikredilmiştir. Bu sebeple Ehl-i sünnetin itikattaki iki mezhebi arasında her şeyin en güzel ve en mükemmel bir hikmetle dizayn edildiğine dair bir ihtilaf yoktur.

Bir Eşari alimi olan İmam Gazali’nin “Mevcut olan kâinattan daha mükemmeli imkân dahilinde değildir.” şeklinde bir görüşe yer vermesi Eşarilerin de Maturidiler gibi her şeydeki hikmetin en mükemmel olduğuna inandıklarını göstermektedir.

– Maturidiler pratikte olan her şeyin hikmetli olduğuna inanırlar. Teorik hikmet konusunda fazlaca bir açıklamalarına rastlayamadık.

– Fiilen bu bir hakikat olmakla beraber, Eşarilere göre, teorik  olarak Allah’ın her şeyde bir hikmeti veya en mükemmel hikmeti göz önünde bulundurma zorunluluğu yoktur. Eşariler bu görüşü, seslendirirken, “Allah hikmetli iş yapmak zorundadır.” diyen Mutezile alimlerine cevap vermeye çalışmışlardır. Dediğimiz gibi, bu pratik değil nazari / teorik bir yaklaşımdır.

Özetlersek Eşariler -Maturidiler gibi- diyorlar ki,

 “Allah’ın yarattığı her şeyde en mükemmel bir / birkaç hikmet vardır. Ancak -Mutezilenin dediği gibi haşa- Allah her şeyi hikmetle yapmak / yaratmak zorunda değildir. Çünkü böyle bir zorunluluk onun mutlak iradesine ters düşer.”

Kanaatimizce bu görüş oldukça isabetlidir.

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet